วันอาสาฬหบูชา
วันอาสาฬบูชา พวกเราชาวพุทธต่างก็ทราบกันดีอยู่แล้วว่า เป็นที่พระพุทธเจ้าแสดงธรรมเป็นครั้งแรก เทศนากัณฑ์นี้ชื่อว่า ธัมมจักกัปวัตตนสูตร หลังแสดงธรรมจบโกณฑัญญะพราหมณ์ได้ดวงตาเห็นธรรม และขอบวช พระพุทธเจ้าทรงอุปสมบทให้ ทำให้มีพระสงฆ์เกิดขึ้นครั้งแรก และการเกิดขึ้นของพระสงฆ์ในวันนั้นทำให้พระรัตนตรัยเกิดขึ้นครบ ๓ ประการ คือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์เป็นครั้งแรก
ในอีกมุมหนึ่งที่น่าสนใจคือวันนี้เป็นวันที่พระพุทธเจ้าเป็นพระพุทธเจ้าโดยสมบูรณ์ หลายคนอาจเข้าใจว่า พระพุทธเจ้าเป็นพระพุทธเจ้าโดยสมบูรณ์แล้วในวันที่ทรงตรัสรู้ ความเป็นยังไม่ใช่เพราะการจะเป็นพระพุทธเจ้าโดยสมบูรณ์ พระองค์ต้องทรงทำหน้าที่ในฐานะของพระพุทธเจ้าก่อน
คำว่า พุทธะ ในพระพุทธศาสนานั้น
ท่านแบ่งเป็น ๓ ประเภท คือ
๑. พระปัจเจกพุทธเจ้า หมายถึง พระพุทธเจ้าที่รู้แจ้งธรรมเฉพาะตนเอง ไม่สามารถสอนให้ผูอื่นให้รู้ตาม
๒. พระสัมมาสัมพุทธเจ้า หรือพระพุทธเจ้า หมายถึง ผู้ที่ตรัสรู้ชอบด้วยพระองค์เองแล้วสามารถสอนให้ผู้อื่นรู้แจ้งตามได้
๓. พระอนุพุทธะ หมายถึง ผู้ที่ฟังคำสอนของพระพุทธเจ้าแล้วตรัสรู้ตาม ได้แก่พระอรหันตสาวก
จะเห็นว่าข้อแตกต่างของระหว่างพระปัจเจกพุทธเจ้า กับพระสัมมาสัมพุทธเจ้า คือพระปัจเจกพุทธเจ้าตรัสรู้แล้วก็ไม่ต้องสอนผู้อื่น ส่วนพระพุทธเจ้าตรัสรู้แล้วต้องสอนให้คนอื่นให้รู้ตาม ดังนั้น การแสดงพระธรรมเทศนาโปรดปัญจวัคคีย์ทั้ง ๕ และโกณฑัญญะพราหมณ์ได้ดวงตาเห็นธรรมนั้น ถือว่า พระพุทธเจ้าทรงทำหน้าที่ของความเป็นพระพุทธเจ้าโดยสมบูรณ์
จึงกล่าวสรุปได้ว่า วันอาสาฬหบูชา มีความสำคัญ คือ
๑. เป็นที่พระพุทธเจ้าแสดงพระธรรมเทศนากัณฑ์แรก และถือเป็นวันประกาศศาสนาครั้งแรกด้วย
๒. เป็นวันที่พระสงฆ์เกิดขึ้นครั้งแรก คือ พระอัญญาโกณฑัญญะขอบวชตาม
๓. เป็นที่พระรัตนตรัยเกิดขึ้นครบ ๓ คือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์
๔. เป็นที่พระพุทธเจ้าทรงทำหน้าที่ของพระพุทธเจ้าคือการแสดงทำให้ผู้อื่นได้ตรัสรู้ตามเป็นครั้งแรก
ขอให้เราท่านทั้งหลาย พึงรำลึกไว้ว่า พวกเรามีความโชคดีเป็นอันมาก และถือว่าได้ลาภอันประเสริฐที่ได้เกิดมาเป็นมนุษย์ และได้พบพระพุทธศาสนาแลมีที่หลักธรรมคำสอนที่ครบถ้วนบริบูรณ์ และยังมีพระสงฆ์ที่ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบให้กราบไว้ เป็นเนื้อนาบุญอันประเสริฐ
หากจะเทียบกับพระเวสสันดรที่ทรงให้ทานมากมาย แต่พระเวสสันดรก็หาได้ทำบุญกับพระภิกษุที่มีศีลเหมือนกับพวกเราไม่ ดังนั้น จึงขอให้ท่านทั้งหลายได้ถือเอาโอกาสที่ได้ลาภอันประเสริฐนี้ ทำความดีนำพาตนให้ถึงเป้าหมายอันสูงสุดในพระพุทธศาสนา คือความพ้นทุกข์ ด้วยกันทุกคนทุกท่านเถิด
บทความโดย ศักดิ์สิทธิ์ พันธุ์สัตย์
บรรณาธิการแห่งสำนักพิมพ์เลี่ยงเชียง เพียรเพื่อพุทธศาสน์
